تاريخ: يكشنبه ۱۳ خرداد ۱۳۸۶
نام نویسنده: عباس سلیمی نمین
مهندسي كار از كيست؟
شناخت تاريخ يا نزديك ساختن جامعه به واقعيتهاي تاريخي به صور مختلف ممكن خواهد بود كه سهلترين و عامه فهم‌ترين آن مشاهده آثار و ابنيه بجاي مانده از گذشتگان است. سازماندهي مجموعه كاخهاي سعدآباد به عنوان بخشي از زيستگاه پهلويها (كاخ تابستاني) و تبديل آن به موزه در جاي خود تلاشي مستحسن است، از اين رو كه مي‌تواند كمكي باشد به شناخت عيني و بهتر زواياي تاريخ به ويژه اينكه بازديدكنندگان اينگونه مراكز احساس مي‌كنند كه در اين شناخت كمتر متاثر از القاء كسي يا كساني بوده‌اند.
اما آنچه در اين ميان قابل هضم نيست دور از دسترس ساختن برخي كاخهاي اين مجموعه همچون كاخ رضا پهلوي و اختصاص آن به نهاد رياست جمهوري و تغيير كاربري برخي ديگر و اختصاص آنها به اموري متفاوت و البته مفيد است.
همانگونه كه مي‌دانيم در كوران خيزش سراسري ملت ايران كه از نيمه دوم سال 1356 بشدت درباريان را نگران ساخته بود، بسياري از اموال نفيس و گران بهاي كاخها به تدريج از ايران خارج شد. اشياء عتيقه و جواهرنشان توسط افرادي چون شهبازي محافظ مخصوص محمدرضا پهلوي (آنگونه كه بعدها در خاطراتش اذعان مي‌دارد) در صندوقهاي بزرگ جاي گرفته و به بانكهاي سوييس سپرده شد. همچنين در جريان فتح مراكز مختلف توسط مردم، گروههاي سازمان يافته- كه آنروز فرصت‌طلبانه در همراهي كردن با قيام سراسري ملت، هدفي جز به سرقت بردن اسناد و... را نداشتند- در هم ريختگي را ترويج مي‌كردند تا به سهولت بيشتري به اهداف مشخص خود نائل آيند. بنابراين كاخهاي اين مجموعه در حال حاضر تا حدودي شرائط آنروزگاران را در معرض ديد بازديد كنندگان خود قرار مي‌دهد. حال اگر بخش قابل توجهي از همين كاخها به اموري متفاوت از آنچه كه مي‌بايست به شكل‌گيري يك بينش دقيق تاريخي كمك كند، اختصاص يابد، انحرافي اساسي از اهداف اوليه سازماندهي مجموعه كاخهاي سعدآباد به حساب مي‌آيد. با وجود بناهاي مختلف بلااستفاده دولتي در سرتاسر تهران بر چه اساس متصديان امر، كاخي را به موزه آب اختصاص داده‌اند؟ آيا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي توانايي آنرا ندارد كه بنايي را در بهترين و مناسب‌ترين نقطه تهران براي نمايش آثار نفيس استاد فرشچيان تهيه كند؟ آيا ستاد كل نيروهاي مسلح نمي‌تواند در حاشيه كاخهاي سعدآباد بنايي را ابتياع كرده و به موزه جنگ اختصاص دهد؟ آيا رسانه ملي قادر به تدارك محلي براي تشكيل موزه چهره‌هاي ماندگار نيست؟ آيا نهاد رياست‌جمهوري نمي‌توانسته است ساختماني را براي يادمان آقاي خاتمي خريداري كند تا كاخ شهناز به اين امر اختصاص نيابد؟ آيا متوليان فرهنگ لزوماً بايد در كاخهاي سعدآباد به اثبات حمايت خويش از هنر خطاطي اين مرز و بوم بپردازند؟ بايد گفت اختصاص دست و دلبازانه كاخهاي سعدآباد به امور متفاوت از انتظار غورگنندگان در تاريخ پهلوي به هيچ وجه قابل توجيه نيست. به ويژه اينكه در بدو ورود بازديدكنندگان به اين مجموعه، اطلاعاتي در مورد هر يك از كاخها ارائه نمي‌شود. علاوه بر اين براي نسل جوان مشخص نيست كه اين كاخها صرفاً براي استفاده در ايام محدودي در تابستان بوده و پهلويها چندين كاخ در سطح تهران داشته‌اند. مجموعه كاخهاي قصر فيروزه (كه حتي براي رضا پهلوي خردسال نيز در آنجا كاخي ساخته شده بود) متاسفانه امروز كاملاً دور از دسترس علاقمندان به اطلاع از گذشته قرار دارد (به دليل تبديل شدن اطراف آن به پادگان) همچنين از كاخ نياوران، كاخهاي شمال، كاخهاي جنوب مثل كيش و كاخهاي متعدد خارج كشور كمترين اطلاعي منتشر نشده تا مشخص شود هر يك از اين عمارتهاي متعدد براي چه مدت خانواده پهلوي را در خود جاي مي‌داده است. براي نمونه محمدرضا پهلوي هر سال بدون استثنا زمستان را در كاخ خود در سوييس مي‌گذراند و در آنجا به اسكي و تفريح و تفرج مي‌پرداخت يا براي ايام شكار در تهران به قصر فيروزه مي‌رفتند و در آنجا براي مدت كوتاهي هر يك قصري داشتند. اگر همه اين اطلاعات در بدو ورود به مجموعه كاخهاي سعدآباد در اختيار بازديدكنندگان قرار مي‌گرفت مي‌توانست قضاوتي نزديك به واقعيت نزد آنان شكل گيرد.
در شرائط كنوني علاقمندان به اطلاع از گذشته نه تنها اطلاعات جامعي دريافت نمي‌دارند بلكه مجموعه كاخهاي سعدآباد نيز بصورت بسيار ناقص به آنان عرضه مي‌شود. به عبارت ديگر زندگي پهلويها بسيار محدودتر از آنچه كه بوده است عرضه مي‌گردد و در اين حال معلوم نيست دخل و تصرف در قضاوتها از طريق كاستن از حجم كاخها، بر چه اساسي صورت گرفته است؟
يادداشتها و مقالات:
