تاريخ: يكشنبه ۲۰ فروردين ۱۳۸۵
نام نویسنده: عباس سلیمی نمین
جناب آقاي قوچاني سردبير محترم روزنامه شرق
باسلام، جناب آقاي ابراهيم يزدي در يادداشتي تحت عنوان «فانتري انقلابي»- كه شرحي است بر ديدار با فيدل كاسترو در شهريور 58- در ويژه‌نامه پايان سال 84 آن روزنامه به طرح نظريه‌اي در مورد نقش روشنفكران و روحانيون در تاريخ انقلاب اسلامي پرداخته‌اند. از آنجا كه مصاديق ارائه شده براي اثبات اين نظر فاقد استنادات لازم به لحاظ تاريخي است، لذا بازخواني بخشهايي از آن را ضروري مي‌بينم.
اين فعال محترم سياسي مدعي است: «در انقلاب اسلامي ايران، روحانيان نقش بسيج مردم را داشتند. اما روشنفكران، بخصوص روشنفكران ديني، كه به شرايط پيچيده جامعه كنوني و روابط جهاني آشنايي دارند، نقش مهندسي انقلاب را برعهده داشته‌اند.» (سالنامه شرق، شماره2، سال 84، ص19)
صرفنظر از صحت و سقم چنين نظريه‌اي- كه البته در ضرورت پرداختن به آن براي روشن شدن حقيقت هيچ‌گونه ترديدي نيست- آقاي يزدي براي اثبات اين ادعا يعني ايفاي نقش در مهندسي انقلاب، اخذ تصميمات اساسي را به خود نسبت مي‌دهد كه با واقعيتهاي تاريخي هرگز تطبيق ندارد.
1- نويسنده در اين يادداشت مدعي است: «پس از پيروزي انقلاب هنگامي كه به وزارت خارجه منصوب شدم اولين گام، اعلام تصميم دولت ايران در خروج ايران از عضويت در پيمان نظامي سنتو بود و همچنين پيمان‌هاي نظامي دو جانبه‌اي كه زمان شاه ميان ايران و آمريكا منعقد شده بود، همه را لغو كرديم» (همان)
چنين ادعايي به هيچ وجه پذيرفته نيست زيرا تصميم به لغو عضويت ايران در سنتو در همان روزهاي اوليه پيروزي انقلاب صورت گرفت و خبر آن توسط مرحوم دكتر كريم سنجابي و در دوران وزارت خارجه ايشان اعلام شد: «پاريس- رويتر- روزنامه لوموند، ديروز از كريم سنجابي وزير خارجه ايران، نقل كرد كه ايران با وجود خروج از سازمان پيمان مركزي (سنتو) در گروه كشورهاي سازمان همكاري و عمران منطقه‌اي (آر-سي-دي) خواهد ماند و اميدوار است كه اين گروه توسعه يابد و عراق، افغانستان و هند هم به آن بپيوندند. وزير خارجه ايران اعلام كرد سياست خارجي اين كشور در آينده بر اصول استقلال و عدم تعهد استوار خواهد بود. وي گفت ايران براي نشان دادن قصد خود به عدم ايفاي نقش «ژاندارم خليج» سربازاني را كه شاه براي كمك به سركوبي شورش ظفار به عمان فرستاده بود برمي‌گرداند.» (روزنامه كيهان، شماره 10658، يكشنبه 20 اسفند 57، ص8)
بنابراين اتخاذ چنين تصميمي ارتباطي با دوران وزارت خارجه آقاي يزدي در سال 58 ندارد اما اينكه به چه دليل چنين خطايي تاريخي صورت گرفته، طبعاً بي‌ارتباط با اثبات ادعاي ايفاي نقش در مهندسي انقلاب نمي‌تواند باشد.
2- آقاي يزدي همچنين مدعي است: «بعد از برگشت از كوبا تجربه كوبا در بسيج جوانان و اعزام آنان به روستاها و مشاركت در بازسازي و نوسازي روستاهاي كوبا را در جلساتي كه روزهاي جمعه با جمعي از جوانان انقلابي در دفتر نخست‌وزيري داشتيم مطرح ساختم. از درون اين مباحث طرح جهاد سازندگي تهيه و به رهبر فقيد انقلاب پيشنهاد شد كه
مورد تأييد ايشان قرار گرفت و بيانيه آن تهيه شد. با انتشار آن، جهاد سازندگي رسماً آغاز به كار كرد.» (سالنامه شرق، شماره 2، سال 84، ص19)
اعلام تشكيل جهاد سازندگي طي پيام راديو- تلويزيوني در تاريخ 26 خرداد 58 صورت گرفت كه طي آن امام فرمودند: «دانشجوهاي عزيز، متخصصين، مهندسين و بازاري، كشاورز، همه قشرهاي ملت، داوطلب براي اين است كه ايراني كه به طور مخروبه به دست ما آمده است بسازند. از اين جهت، بايد ما بگوييم يك جهاد سازندگي، موسوم كنيم اين جهاد را به «جهاد سازندگي» كه همه قشرهاي ملت، زن و مرد، پير و جوان، دانشگاهي و دانشجو، مهندسين و متخصصين، شهري و دهاتي، همه با هم بايد تشريك مساعي كنند و اين ايران را كه خراب شده است بسازند. و البته آن جاهايي كه بيشتر خرابي هست؛ مثل آنجاهايي كه روستاها، جاهايي كه مساكن عشاير هست، دهات دورافتاده كه تقريباً هر كدام از گروهها مي‌آيند، شكايت از وضعشان دارند، مي‌گويند برق نداريم، خانه نداريم، آب نداريم، آسفالت نداريم، بهداري نداريم؛ و همه هم صحيح مي‌گويند. بنا بر اين بوده است كه اين طور ايران را خراب كنند. و الان كه- بحمدالله- آن سد شكسته شد، براي مرحله ثاني، كه مرحلة سازندگي است، ما دستمان را پيش ملت دراز مي‌كنيم، و از ملت مي‌خواهم كه همه در اين نهضت شركت كنند و همه دست برادري به هم بدهند و اين سازندگي و جهاد سازندگي را شروع كنند.» (صحيفه امام، مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني، جلد هشتم، ص179) همچنين جهت اطلاع آقاي يزدي از روند شكل‌گيري انديشه تشكيل جهاد سازندگي و اينكه مهندسي اين گام مؤثر و عظيم در انقلاب از آن چه كسي بود به ملاقات امام با دانشجويان در اوائل خرداد 58 كه طي آن و در گفتگويي دوجانبه امام راه‌حلهايي براي برطرف كردن مشكلات ارائه مي‌دادند اشاره مي‌كنيم: «برويد، دعوتشان كنيد به دانشگاه، ننشينيد كه من تعيين كنم. البته من آسيدعلي‌آقا را صالح مي‌دانم براي اين كار. لكن ننشينيد كه من دعوت كنم... البته اگر مسائلي باشد كه من هم از دستم برآيد كه خدمت بكنم، من خدمتگزارم و مي‌كنم. و اگر چنانچه اينها كه گفتيد بايد به جايي رجوع بشود، بنويسيد روي ورقه‌اي بدهيد اينجا تا من با آنها صحبت كنم تا درست بشود [در اينجا يكي از حاضران از طرح آماده شده براي جهاد روستاها سخن به ميان آورد، امام فرمودند:] بله، اين مورد تائيد است.» (همان، ص134- ملاقات گروهي از دانشجويان دانشگاه تهران- 23 خرداد 58)
حال چگونه است كه جناب آقاي يزدي معتقدند بعد از بازگشت از هاوانا در شهريور 58 اين ايده را در جلسات روز جمعه با دانشجويان مطرح كرده سپس طرح جهادسازندگي را تقديم امام مي‌كند؟ قطعاً اين موضوع نيز نمي‌تواند بي‌ارتباط با ادعاي مهندسي انقلاب باشد.
از آنجا كه آقاي يزدي در مصاحبه با خبرگزاري فارس نيز مسائل مشابهي را مطرح كرده‌اند يا در كتاب خاطرات آقاي محمدمهدي جعفري نيز به نقل از اين فعال سياسي ادعا شده كه طرح روز قدس نيز از سوي ايشان به امام تسليم شده است، علي‌القاعده مركزي مي‌بايست يادآور عدم انطباق اين ادعاها با واقعيتهاي ثبت شده تاريخي بشود كه ذي‌صلاح‌ترين مرجع در اين زمينه «مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني» است، هرچند ناگفته نماند كه اين عزيزان زحمت ارزشمند و جاودانه گردآوري بيانات، پيام‌ها، مصاحبه‌ها، احكام، اجازات شرعي و نامه‌ها را متقبل شده‌اند و زمينه را براي تحقيق محققين و ارزيابي ادعاها تسهيل كرده‌اند.
به عنوان كسي كه در زمينه تاريخ معاصر به تحقيق و مطالعه مشغولم آمادگي آن را دارم كه به ساير ادعاهاي طرح
شده نيز به صورت مستند بپردازم كه قطعاً از حوصله اين يادداشت خارج خواهد بود. اما لازم به يادآوري مي‌بينم كه در تاريخ مبارزات و خيزش اسلامي سراسري ملت ايران كه منجر به پيروزي انقلاب اسلامي شد، گروهها و جريانهاي سياسي داراي خدمات و بعضاً خطاهايي بوده‌اند. اگر به دليل كثرت خطاها، برخي گروهها از كانون توجه و اعتماد مردم خارج شدند، نمي‌بايست در نگارش تاريخ معاصر آنها را ناديده گرفت تا آنان براي مقابله با اين افراط به وادي تفريط افتند و براي اثبات خود به طرح ادعاهايي بپردازند كه با مسلمات تاريخ معاصر كشور در تعارض است.
يادداشتها و مقالات:
